Στην ταινία του Gianni Amelio The Missing Star ένας ιταλός μηχανικός εγκαταλείπει την πατρίδα του και περιπλανιέται στην αχανή κινέζικη ενδοχώρα, αναζητώντας τον εξοπλισμό του παλιού του εργοστασίου που πουλήθηκε στους Κινέζους. Βυθίζεται σ’ ένα άλλο σύμπαν και πλούσιος εμπειριών αλλάζει το βλέμμα του απέναντι στον κόσμο αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτή η περιπέτεια θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ανάλογη και με ότι βίωσαν οι θεατές στο φεστιβάλ Βενετίας του 2006. Με συνολικά εννέα ταινίες να έχουν έμμεσα ή άμεσα σχέση με την Κίνα, το φεστιβάλ Βενετίας πρόσφερε ένα πανόραμα της κινέζικης κινηματογραφίας. Οι ταινίες εκπροσώπησαν τις πολλαπλές εκδοχές της κινέζικης ταυτότητας: από τη Λαϊκή Δημοκρατίας της Κίνας, στις πρώην δυτικές αποικίες, το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο, και από εκεί στην Ταϊβάν και την Κίνα της διασποράς. Χαρακτηριστικό αυτής της έντονης παρουσίας είναι τα τέσσερα βραβεία, μείζονα και ελάσσονα, που κέρδισαν.
Σημείο εκκίνησης σε μια τέτοια περιπλάνηση είναι συνήθως οικίες ιστορίες και γνωστά πρόσωπα. Τέτοιο πρόσωπο είναι ο Jackie Chan, ένας ηθοποιός του Χονγκ Κονγκ που προσέγγισε το δυτικό κοινό κυρίως μέσα από χολιγουντιανές παραγωγές. Η ταινία Bob –B- hood είναι η επιστροφή του σε γνώριμο έδαφος: συνεργάζεται με έναν από τους γνωστότερους σκηνοθέτες ταινιών δράσης του Χονγκ Κονγκ, τον Benny Chan, αλλά και έναν από τους πιο εμβληματικούς κωμικούς, τον Michael Hui, σε μια ταινία δράσης γεμάτη κωμικά ιντερλούδια. Για τον σκηνοθέτη Johnnie Το η μετακόμιση από το Χονγκ Κονγκ στο Μακάο αντιμετωπίστηκε ως μια ευκαιρία απόδρασης από ένα τοπίο ήδη πολλαπλά κινηματογραφημένο. Στην ταινία Exiled η ιδιαίτερη τοπογραφία της πρώην πορτογαλικής αποικίας τού έδωσε την δυνατότητα να εγκλωβίσει την δράση μέσα σε εσωτερικούς χώρους. Με οφειλές, ως προς το ύφος, στο σινεμά του Sergio Leone και του Sam Peckinpah, ο Το σ' αυτό το ελεγειακό γουέστερν, κινηματογραφεί τις τελευταίες ώρες μιας ανδρικής παρέας, εμμένοντας στο τελετουργικό της βίας και στη χορογραφίας της.
Εκ πρώτης όψεως και το Do over του πρωτοεμφανιζόμενου ταϊβανέζου Cheng Yu- Chieh μοιάζει ως μια άλλη μεταμοντέρνα ταινία δράσης. Όμως είναι ένα εντυπωσιακό στη μορφή του ντεμπούτο, μια σύνθετη στη δομή της ταινία που συνίσταται από πέντε διαφορετικές ιστορίες, με τεμνόμενες αφηγηματικές γραμμές. Οι ήρωες της μέσα σε 24 ώρες ζουν μια πλήρη ζωή: συνειδητοποιούν τη διαρκώς μεταβαλλόμενη φύση των πραγμάτων, την αστάθεια της πραγματικότητας. Μη διαθέτοντας ένα κέντρο στη δραματική της πλοκή, η ταινία μέσα από την αποσπασματικότητα της συνθέτει ένα σκιαγράφημα της σύγχρονης κατάστασης, της βαθύτερης ανάγκης του σύγχρονου ανθρώπου για ένα νέο ξεκίνημα, για μια αναγέννηση.
Την ανάγκη για αναγέννηση μπορούμε να αναζητήσουμε και στην ταινία από τη Μαλαισία Rain Dogs του Ho Yuhang που διαδραματίζεται στους κόλπους της κινέζικης μειονότητας της χώρας. Εδώ ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με το βίαιο θάνατο του αδελφού του και των συναισθηματικών αναταράξεων που προκαλούνται. Μ’ ένα ύφος που αποφεύγει τις μελοδραματικές κορυφώσεις, η σκηνοθεσία παρακολουθεί τις δυσκολίες μιας βίαιης ενηλικίωσης, τα άγχη και τις αγωνίες της νεανικής ζωής. Δείγμα ενός κινηματογράφου με το οποίο το διεθνές κοινό είναι πλέον εξοικειωμένο είναι το The Banquet του Feng Xiaogang από την ηπειρωτική Κίνα (βραβείο Future Film Festival Digital) αφού ανήκει στο είδος των ταινιών με ξιφομαχίες, που στην Ελλάδα έγινε δημοφιλές με τις ταινίες ο Ήρωας και ο Τίγρης και ο Δράκος. Ανήκει σ’ ένα είδος σινεμά που αποσκοπεί στο να καθηλώσει τον θεατή με το θέαμα και τις έντονες δραματικές κορυφώσεις. Εδώ εισάγοντας, για πρώτη φορά στο είδος, στοιχεία θεάτρου ο σκηνοθέτης δημιουργεί το κινεζικό ανάλογο ενός χολιγουντιανού blockbuster. Ωστόσο το κέντρο βάρους βρίσκεται στην ανυπόκριτη σαγήνη της Zhang Ziyi που υποδύεται μια νεαρή αυτοκράτειρα διχασμένη ανάμεσα στην εξουσία και τον έρωτα.
Πολύ μακριά από τα προηγούμενα όσον αφορά τα μεγέθη και το ύφος είναι η ταινία του Liu Jie Courthouse on the Horseback (Α΄ βραβείο του τμήματος Orizzonti). Εδώ το πλαίσιο είναι σύγχρονο και ο τόπος μια απομακρυσμένη επαρχία της Κίνας. Η αφήγηση, απεικονίζοντας όψεις μιας άλλης άγνωστης Κίνας, παρακολουθεί τις διαδρομές ενός περιοδεύοντος δικαστηρίου στα απομονωμένα μειονοτικά χωριά της κινέζικης ενδοχώρας. Αν και μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα κοινωνικό σχόλιο για την ακραία αντίθεση ανάμεσα στο σύγχρονο κόσμο (που εκφράζουν οι δικαστές) σ’ ένα παλιό κόσμο (που αντιπροσωπεύουν οι χωρικοί), παρόλα αυτά η ταινία είναι ένα πορτραίτο των τριών δικαστών παγιδευμένων σε μια στάση ζωής που επιβάλλουν τα ήθη και το αξίωμά τους.
Η νέα ταινία του Tsai Ming- liang I Don’t Want to Sleep Alone (βραβείο Cinemavvenire) συνιστά μια αλλαγή: ο τόπος της δραματικής πλοκής είναι η Kuala Lumpur (τόπος γέννησης του σκηνοθέτη) και οι ήρωες είναι τα «αόρατα» πρόσωπα κάθε τόπου, οι μετανάστες. Εδώ οι πάγιες εμμονές του σκηνοθέτη –η μοναξιά και η αδυναμία σεξουαλικής επαφής- τώρα για πρώτη ίσως φορά τόσο έντονα εντείνονται και αναδεικνύονται κυρίως λόγω του χώρου. Σ’ αυτήν την ταινία ο χώρος είναι ένας χαρακτήρας, είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής της: το έρημο αστικό τοπίο μοιάζει να συνθλίβει τους μοναχικούς ήρωες καθώς αυτοί αναζητούν απελπισμένα την ανθρώπινη επαφή και τη συναισθηματική ανακούφιση.
Οι (εσωτερικοί) μετανάστες αποτελούν και το αντικείμενο της προσοχής στο ντοκιμαντέρ Dong του Jia Zhangke. Εδώ ο σκηνοθέτης παρακολουθεί επί το έργω το ζωγράφο Liu Xiaodong (ήταν επίσης ο πρωταγωνιστής στη βραβευμένη στο φεστιβάλ Θεσ/νίκης The Days (1993) του Wang Xiaoshuai). Καθώς αυτός απεικονίζει τις μορφές των εργατών μεταναστών στην υπό κατεδάφιση πόλη Fengje, αλλά και των νεαρών γυναικών στη Bangkok, ο σκηνοθέτης καταγράφει μορφές και σώματα, την ανθρώπινη κατάσταση στη Νοτιανατολική Ασία. Η ταινία, τουλάχιστον ως προς το πρώτο της μέρος, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το προοίμιο για την ταινία Still Life του ίδιου σκηνοθέτη (βραβείο Χρυσός Λέων). Σ αυτή ο Jia εστιάζει σ’ αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνιστά την κινέζικη εμπειρία σήμερα. Παρακολουθεί τις διαδρομές ενός άνδρα και μιας γυναίκας που αναζητούν τους συντρόφους και συγγενείς τους, μέσα σε μια πόλη που γρήγορα πρόκειται να εξαφανισθεί εξαιτίας της κατασκευής ενός φράγματος. Ένας κόσμος που καταρρέει, άνθρωποι θύματα της βίαιης ανάπτυξης, πλάνητες μέσα στα συντρίμμια καθώς προσπαθούν να ανασυνθέσουν την διαλυμένη και καταρρακωμένη ύφανση των διαπροσωπικών τους σχέσεων. Το έργο του Jia Zhangke δεν είναι απλώς μια καταγραφή των κολοσσιαίων μεταμορφώσεων στη μεγαλύτερη χώρα κόσμου. Συλλαμβάνει παράλληλα και απεικονίζει τις αλλαγές στις ψυχές των ανθρώπων, την ασταθή και μεταβαλλόμενη συναισθηματική τους κατάσταση, την διαρκή τους απελπισία καθώς παρακολουθούν ένα παλιό κόσμο να καταρρέει και ένα νέο να αναδύεται.
Δημήτρης Μπάμπας