Κάθε τουρίστας ή περιηγητής που επισκέπτεται έναν ξένο τόπο προσλαμβάνει μια εξωτική και μάλλον μυθοποιημένη διάσταση του. Ο ίδιος σχεδόν συνειδητά αρνείται να δει την πραγματικότητα του χώρου που επισκέπτεται. Αποστρέφει το βλέμμα του από τα κοινά σημεία, τα οποία σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο είναι ανησυχητικά πολλά και επιλέγει το διαφορετικό, κατασκευάζοντας έτσι μια ιδιαίτερη και κάποιες φορές προσωπική εκδοχή του «εξωτικού». Στο ξένο τόπο που βρίσκεται αναζητά ότι απουσιάζει από την τετριμμένη καθημερινότητά του: τη μυθική διάσταση του χώρου. Μέσα σ’ αυτό το «ταξιδιωτικό εξωτισμό» τα μνημεία ενός τόπου παίζουν ένα κομβικό ρόλο: φορτισμένα πολύ συχνά μ’ ένα ιστορικό βάρος συνιστούν εκτός από οδόσημα της περιπλάνησης του και το άλλοθί του. Αυτά τα μνημεία ή οι ιστορικοί τόποι που οι τουρίστες επισκέπτονται, περιβάλλονται από την άχλη του μύθου, φέρουν το βάρος της ιστορίας.
Στο πέρασμα του χρόνου θρύλοι και μύθοι διαπλέκονται με την ιστορική πραγματικότητα. Έτσι θαμπώνουν τον επισκέπτη: αυτός είναι ο λόγος που αυτός βρίσκεται εκεί. Συνιστούν έτσι ένα αντίβαρο στο τετριμμένο και μια επιβεβαίωση ότι αυτή η διαφορετικότητα που ο τουρίστας αναζητά και ανακαλύπτει στο ξένο τόπο δεν είναι μια φανταστική κατασκευή αλλά έχει την προέλευσή της στην ιστορία.
Η περίπτωση των δυο εκδόσεων των σχετικών με τους μύθους του Πεκίνου συνηγορεί προς μια τέτοια ανάγνωση της πόλης. Συχνά η καταγραφή αυτής της περιρρέουσας μυθολογίας του χώρου έχει ένα ενδιαφέρον που είναι ελάχιστα «εξωτικό», αφού αποκαλύπτει κάτι από την κρυφή στον περιηγητή πραγματικότητα του τόπου. Τέτοια είναι η περίπτωση των δύο εκδόσεων για το Πεκίνο. Συγκροτούνται από μικρές ιστορίες , λαϊκούς θρύλους και μύθους που αναφέρονται στα πιο γνωστά μνημεία του Πεκίνου. Ο Ναός του Ουρανού, το Αυτοκρατορικό Παλάτι (ή αλλιώς η Απαγορευμένη Πόλη), το Σινικό Τείχος , το Καλοκαιρινό Παλάτι , τα πάρκα και ο λίμνες της πόλης, οι πύργοι , οι ναοί , οι παγόδες , τα τζαμιά: Ότι συνιστά το ενδιαφέρον του τουρίστα εδώ παρουσιάζονται μέσα από μια διάσταση παραμυθιού. Μυθικά πρόσωπα όπως αυτοκράτορες και οι παλλακίδες τους, πλούσιοι γαιοκτήμονες και φτωχοί χωρικοί, ο Lu Ban ο μυθικός αρχιμάστορας και οι απλοί εργάτες , βουδιστές άγιοι και ταοϊστές μοναχοί είναι οι πρωταγωνιστές των ιστοριών.
Πόλη που αναδύθηκε στο μέσο μιας ερήμου, το Πεκίνο ιδρύθηκε το 1421 από τη δυναστεία των Μινγκ για να αποτελέσει εξαρχής την πρωτεύουσα μιας αχανούς αυτοκρατορίας. Έχοντας ένα πολεοδομικό σχέδιο σύμφωνα με το οποίο τα πάντα περιστρέφονται γύρω το κέντρο του που ορίζεται από το Αυτοκρατορικό Παλάτι (το κέντρο του κόσμου σύμφωνα με τους κινέζους), το Πεκίνο δεν διένυσε με ευκολία τα περίπου 600 χρόνια ζωής του: η ξηρασία, οι ανεμοθύελλες της ερήμου (που ακόμη και σήμερα βασανίζουν την πόλη), οι επιδρομές των ξένων, η δυναστική αυτοκρατορική εξουσία και οι επιπτώσεις της στους υπηκόους της, οι δυσκολίες της επιβίωσης. Όλα τα προηγούμενα προσφέρουν την αφορμή και την αιτία γι’ αυτούς τους λαϊκούς θρύλους. Εδώ αντανακλώνται τόσο ο θαυμασμός των υπηκόων για την πιο λαμπρή πόλη της αυτοκρατορίας και τα μνημεία της (σύμφωνα με τους μύθους είναι ένας βουδιστής άγιος που σχεδιάζει την πόλη), όσο και κάποιου είδους δυσαρέσκεια για τις θυσίες που απαιτήθηκαν για να υπάρξει ή τις δυσκολίες της διαβίωσης σ’ αυτήν. Αυτή η δυσαρέσκεια καταγράφεται μέσα σε ιστορίες όπου οι ήρωες θυσιάζονται για να πληρωθεί η αυτοκρατορική εντολή ή σε άλλες ιστορίες με την παρουσία των υπερφυσικών δυνάμεων που προσπαθούν να καταστρέψουν την πόλη.
Αν κάποιος αναζητούσε την κοινή βάση πάνω στην οποία χτίζονται αφηγήσεις θα έπρεπε να σταθεί στο μοτίβο της αιτιολόγησης: όλες οι ιστορίες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εξηγούν το πώς τα μνημεία της πόλης χτίστηκαν ή για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν. Συνήθως έχουν μια εκκίνηση που βασίζεται σε ένα ιστορικό γεγονός το οποίο όμως στην συνέχεια εμπλουτίζεται από την λαϊκή φαντασία. Χαρακτηρίζονται λοιπόν από τη διαπλοκή υπερφυσικού και ιστορικής πραγματικότητας διαθέτοντας παράλληλα την χάρη ενός παραμυθιού. Στιγματισμένες από την προφορικότητα του λόγου, μέσα από τη μυθολογική τους διάσταση οι ιστορίες αποτελούν έκφραση ενός ανυπόκριτου θαυμασμού των υπηκόων μιας αυτοκρατορίας προς ότι συνιστά τα εμβλήματα της εξουσίας της , αλλά και μια απόπειρα να εξηγηθεί το ανεξήγητο για τον λαϊκό νου μεγαλείο της αυτοκρατορίας. Και εδώ η μόνη ασφαλή καταφυγή είναι το υπερφυσικό και η λαϊκή φαντασία, δηλαδή ο μύθος.
Jin Shoushen
Beijing Legends
εκδ. Panda Books,
Πεκίνο 2005,
σελ. 141
Xiong Zhenru και άλλοι
Sights with Stories in Old Beijing
εκδ. Panda Books,
Πεκίνο 2005,
σελ. 203
Δημήτρης Μπάμπας
(Καθημερινή Kυριακή, 12 Nοεμβρίου 2006)