του Shuaihua Wallace Cheng / Reuters 
Η Κίνα ξεφεύγει από τις μεγάλες κρίσεις επί δύο δεκαετίες. Ισως, όμως, τελειώνουν οι καλές εποχές και όχι εξαιτίας της κατάρρευσης των χρηματιστηρίων. Η εφημερίδα Telegraph συνέκρινε τη «φούσκα» των μετοχών της με την κατάσταση που οδήγησε στη Μεγάλη Υφεση του 1929. Στον αντίποδα, οι New York Times και το περιοδικό Fortune, που χαρακτήρισαν άστοχο συναγερμό τις «φούσκες» των μετοχών και υπερβολική την ανησυχία για την Κίνα. Βραχυπρόθεσμα η δεύτερη άποψη είναι πιο πειστική: η πτώση των μετοχών έχει επηρεάσει λιγότερο από το 15% των κινεζικών νοικοκυριών, κυρίως από τη μεσαία τάξη που έχασαν όσα είχαν κερδίσει λίγους μήνες νωρίτερα. Ο βασικός δείκτης του Χρηματιστηρίου της Σαγκάης, άλλωστε, παραμένει 1.000 μονάδες πάνω από τα επίπεδα του καλοκαιριού του 2014.
Σε τελική ανάλυση, οι τιμές των μετοχών δεν αντιπροσωπεύουν παρά μόνον το 1,5% του συνολικού ενεργητικού στο τραπεζικό σύστημα της Κίνας και οι περισσότερες κινεζικές επιχειρήσεις δεν χρηματοδοτούνται από το χρηματιστήριο. Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης καταδεικνύει ότι παραμένει σταθερή η τάση για αυξανόμενη κατανάλωση σε αστικές και αγροτικές περιοχές. Σε ό,τι αφορά τις κινεζικές αρχές, διατηρούν ακόμη τη δύναμη και την ευελιξία να κινητοποιούν την οικονομική ανάπτυξη, χαλαρώνοντας τη νομισματική πολιτική και διασφαλίζοντας μεγάλη ρευστότητα για την παροχή πιστώσεων.
Μολονότι, όμως, η κινεζική οικονομία δεν θα καταρρεύσει σύντομα, είναι πολύ πιθανόν η Κίνα να είναι η επόμενη μεγάλη δύναμη που θα γνωρίσει την πτώση. Μία από τις κυριότερες αιτίες είναι η πλεονάζουσα παραγωγική δυνατότητα, που δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά σε τομείς όπως το σιδηρομετάλλευμα, ο χάλυβας, το γυαλί, το τσιμέντο, το αλουμίνιο, τα φωτοβολταϊκά και ο εξοπλισμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας υπερέβη προσφάτως το 30%. Αυτό, όμως, είναι το όριο το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε πτωχεύσεις εταιρειών που έχουν δανειστεί και στη συνέχεια είδαν τα κέρδη τους να μειώνονται ραγδαία. Σύμφωνα με την Ενωση Σιδήρου και Χάλυβα της Κίνας, το πλεόνασμα προσφοράς έχει συμπιέσει τόσο πολύ τις τιμές του χάλυβα ώστε τα κέρδη από την παραγωγή ενός τόνου δεν φτάνουν για την αγορά ενός παγωτού. Η παραγωγή έφτασε σε τέτοια επίπεδα εξαιτίας ενός θηριώδους ανταγωνισμού μεταξύ τοπικών αρχών. Προκειμένου να επιτύχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι τοπικές αρχές προσφέρουν στις επιχειρήσεις επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές και δωρεάν χρήση κρατικής γης. Επιπλέον διευκολύνουν τις επιχειρήσεις να διασφαλίσουν φθηνά δάνεια από κρατικές τράπεζες, μειώνοντας τεχνηέντως το κόστος της παραγωγής.
Η πλεονασματική παραγωγή αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της κινεζικής οικονομίας καθώς έχει οδηγήσει τις επιχειρήσεις να δανείζονται για να αποπληρώνουν άλλα δάνεια. Το 2014, τα κινεζικά χαλυβουργεία άντλησαν δάνεια ύψους 489 δισ. δολαρίων. Οι εισηγμένες εταιρείες φωτοβολταϊκών έχουν συνολικό χρέος ύψους 19 δισ. δολαρίων. Ο συνδυασμός οικονομικής επιβράδυνσης, πλεονασματικής παραγωγής και αυξημένων χρεών μπορεί να προκαλέσει κύμα πτωχεύσεων επιχειρήσεων και μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αν εκραγεί η βόμβα, οι επιπτώσεις θα είναι ακραίες.
Προκειμένου να αποφύγουν την κρίση, ο κ. Σι και τα στελέχη του πρέπει να τιθασεύσουν την πλεονασματική παραγωγή της Κίνας. Πρώτον, να θέσουν αυστηρούς κανόνες στις φοροαπαλλαγές και να διασφαλίσουν διαφάνεια στις επιδοτήσεις. Ετσι ο κ. Σι θα μπορεί να κατευθύνει καλύτερα τη μετάβαση της χώρας στην οικονομία της καινοτομίας και των υπηρεσιών. Δεύτερον, θα έπρεπε να επιτρέψουν ή ακόμη και να ενθαρρύνουν την πτώχευση προβληματικών επιχειρήσεων καθώς η υπερπροστασία των προβληματικών επιχειρήσεων έχει διαιωνίσει την κακοδιαχείριση και την αναποτελεσματικότητα. Τρίτον, πρέπει να επιταχύνει τη μεταρρύθμιση των κινεζικών χρηματαγορών.
Με το υφιστάμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα που κυριαρχείται από κρατικές τράπεζες, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αναπτυχθούν όσο γίνεται περισσότερο παρά να καινοτομήσουν και αυτό οδηγεί σε πλεονασματική παραγωγή. Οι κρατικές τράπεζες προτιμούν να δανείζουν σε μεγάλα σχέδια που έχουν τη στήριξη των τοπικών αρχών, επειδή όσο μεγαλύτερη είναι μια εταιρεία τόσο περισσότερο την προστατεύει η κυβέρνηση. Και, τέλος, ο κ. Σι πρέπει να προωθήσει την ελευθερία του Τύπου, που διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη, τη μείωση της φτώχειας και την καλή διακυβέρνηση.
(Η ελληνική μετάφραση δημοσιεύθηκε στην εφ. Η Καθημερινή, 27.09.2015)