της Ζέζας Ζήκου 
Εντυπωσιακό σε θέρμη και σημασία (;) το καλωσόρισμα του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά, εκ μέρους της ηγεσίας της νέας Κίνας. Γεωπολιτική, γεωγραφία και οικονομία συνδυάζονται για την προσέγγιση των δύο χωρών. Και αυτό είναι καλό και για τις δύο. Ωστόσο, είναι καλύτερα να μην ποντάρετε τα ρέστα σας στους Κινέζους, παρά τον ζήλο που επιδεικνύεται να ανακηρυχθούν «εθνικοί ευεργέτες/επενδυτές της χώρας»!
Εξίσου επικίνδυνος είναι ο ζήλος της Κίνας να μετασχηματίσει το γουάν σε παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγματικών διαθεσίμων. Προφανώς, το Πεκίνο βιάζεται.
Στην αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας, το δολάριο ήταν, είναι και θα είναι το βασικό αποθεματικό νόμισμα. H γεωοικονομική πραγματικότητα είναι δεδομένη: Oλα τα βασικά προϊόντα, και κυρίως το πετρέλαιο, αποτιμώνται σε δολάρια. Oλοι δέχονται το δολάριο, επειδή το δολάριο μπορεί και αγοράζει πετρέλαιο. Tο παγκόσμιο εμπόριο έχει γίνει ένα παιχνίδι στο οποίο οι HΠA παράγουν δολάρια και ο υπόλοιπος κόσμος παράγει προϊόντα που μπορεί να αγοράσει το δολάριο. Aπό το 1971, όταν ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Nίξον το απέσυρε, σοφά ποιών, από τον κανόνα χρυσού, το δολάριο έγινε ένα παγκόσμιο νομισματικό εργαλείο, το οποίο οι HΠA –και μόνον αυτές– είναι σε θέση να το χειραγωγούν διαρκώς τυπώνοντας νέο χρήμα.
Σήμερα εξακολουθεί το δολάριο να κατέχει την κυρίαρχη θέση στους διεθνείς οργανισμούς. Και μπορεί ο Μάο Τσετούνγκ να έλεγε ότι η ισχύς προέρχεται από την κάννη του όπλου, όμως τώρα οι πρόεδροι της νέας Κίνας ορθώς έχουν βελτιώσει το απόφθεγμα του προκατόχου τους: Στην εποχή του παγκόσμιου εμπορίου και των διεθνών χρηματιστικών συναλλαγών, η ισχύς αναβλύζει είτε από μία πετρελαιοπηγή είτε από ένα βουνό διαθεσίμων δολαρίων. Είναι η Κίνα που «καταπίνει» τα ακόρεστα συναλλαγματικά δολαριακά διαθέσιμα μια σύγχρονη εκδοχή του (αμερικανικού) μερκαντιλισμού.
Αλλά μπορούμε να πάρουμε μια μεγάλη ανάσα ανακούφισης. Το γουάν δεν θα εκθρονίσει το δολάριο ούτε φέτος, ούτε το επόμενο έτος, ούτε το μεθεπόμενο. Εχοντας αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο, μας απομένει ένα ακόμη ερώτημα: Μήπως το νόμισμα της Κίνας θα αποτελέσει τον κοινό παρονομαστή για την εκτέλεση εμπορικών συναλλαγών στην ευρύτερη Ασία, ίσως και την εκκαθάριση συναλλαγών στις αγορές εμπορευμάτων; Αυτήν τη φορά, η απάντηση είναι καταφατική. Ναι.
Μήπως η πολιτική ηγεσία της Κίνας ανησυχεί για μια σημαντική υποτίμηση του δολαρίου από τη χαλαρή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική που ακολουθούν οι ΗΠΑ, με κίνδυνο να εξασθενήσει δραματικά η μεγάλη αξία των συναλλαγματικών της διαθεσίμων σε δολάρια; Θέλει η Κίνα να ενισχύσει τη σφαίρα επιρροής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κερδίζοντας έτσι περισσότερα δικαιώματα και περιλαμβάνοντας το γουάν στο καλάθι νομισμάτων που συνθέτουν τα Special drawing Rights (Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα), μια μορφή νομίσματος του οργανισμού; Ναι.
Τα ερωτήματα αυτά δεν απασχολούν μόνο την Κίνα. Αλλά η πρόβλεψη ότι η Κίνα είναι έτοιμη, οικονομικά και πολιτικά, να μετατρέψει το γουάν σε αποθεματικό νόμισμα απέχει από την πραγματικότητα. Το γουάν σίγουρα θα αποκτήσει διεθνές κύρος μέσα στην επόμενη δεκαετία. Σε ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, δηλαδή μετά δέκα ή είκοσι χρόνια, μπορεί να αναδυθεί και ως το υπ’ αριθμόν 2 αποθεματικό νόμισμα στην Ασία, μετά το γιεν της Ιαπωνίας. Αλλά θα πρέπει, όμως, να περάσουν ολόκληρες δεκαετίες και ένας συνδυασμός απρόβλεπτων γεγονότων για να αποκτήσει το γουάν τον ρόλο κυρίαρχου αποθεματικού νομίσματος. Ακόμη θα πρέπει να υπάρξει ένας διαχωρισμός μεταξύ της χρήσης του γουάν ως διεθνούς νομίσματος στις τρέχουσες συναλλαγές, όπως είναι το εμπόριο και ο τουρισμός, και της χρήσης του σε συναλλαγές κεφαλαίου, όπως είναι οι επενδύσεις σε χαρτοφυλάκια.
Για το δεύτερο σκέλος, η Κίνα θα πρέπει να καταργήσει όλους τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων. Οι κεντρικές τράπεζες και άλλοι ξένοι οργανισμοί θα πρέπει να μπορούν να επενδύουν ελεύθερα σε επενδυτικά προϊόντα της Κίνας, όπως είναι οι μετοχές, τα ομόλογα και οι τραπεζικές καταθέσεις, αλλά και να έχουν την ελευθερία επαναπατρισμού κεφαλαίων. Προκειμένου να πεισθούν οι ξένοι επενδυτές σε τοποθετήσεις μεγάλης κλίμακας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η μεγαλύτερη αξιοπιστία των κινεζικών αγορών και ο λιγότερος παρεμβατισμός της κυβέρνησης.
Ομως, η Κίνα δεν διαθέτει αγορές με τη ρευστότητα που απαιτούν οι διαχειριστές κεφαλαίων από μια αγορά με βασικό αποθεματικό νόμισμα. Οι αγορές ομολόγων πρέπει να αναπτυχθούν αρκετά μέσα στις επόμενες δεκαετίες για να στηρίξουν το γουάν ως αποθεματικό νόμισμα. Εάν, όμως, διευθετήσουν τα τεχνικά ζητήματα –απελευθερώνοντας την ισοτιμία του γουάν από το δολάριο και επιτρέποντας την ανάπτυξη των αγορών κεφαλαίου– μπορεί το γουάν να εξελιχθεί σε κυρίαρχο νόμισμα στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος ακόμη και αν δεν υπάρξουν οι κατάλληλες προσαρμογές στο νομοθετικό πλαίσιο.
Το δίδαγμα της Ιστορίας. Σύμφωνα με την ιστορική εξέλιξη της τελευταίας αλλαγής του αποθεματικού νομίσματος, από τη στερλίνα στο αμερικανικό δολάριο, τότε μπορούμε να αναμένουμε ότι μέχρι το 2050 το κινεζικό γουάν θα έχει αντικαταστήσει το δολάριο. Η Βρετανία έχασε τη θέση της ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου το 1872 και τη θέση του μεγαλύτερου εξαγωγέα το 1915, και τα δύο προς όφελος των ΗΠΑ. Η αλλαγή στις θέσεις χρεώστη - πιστωτή είχε αρχίσει από το 1914. Καθώς το δολάριο προέβαλε ως το νόμισμα ενός καθαρού πιστωτή, η χρήση του για τη χρηματοδότηση και το εμπόριο διευρυνόταν. Μέχρι το 1945, είχε εκθρονίσει τη στερλίνα. Σήμερα, στη θέση της Βρετανίας βρίσκονται οι ΗΠΑ και στη θέση του μεγαλύτερου πιστωτή η Κίνα. Αυτά τα ιστορικά παράλληλα μπορεί να σηματοδοτούν μια αλλαγή αποθεματικού νομίσματος μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα.
(H KAΘHMEPINH 19-05-13)