του David Ignatius (Aρθρογράφου της Washington Post)
«Ενα ζεστό καλωσόρισμα για τον σινικό αιώνα», γράφει ηλεκτρονική πινακίδα έξω από τα γραφεία επενδυτικής εταιρείας στη Σαγκάη. Αυτό είναι το όνομα της εταιρείας, αλλά και μία καλή περιγραφή της ανερχόμενης Κίνας, ικανής να κυριαρχήσει στον κόσμο τα επόμενα 100 χρόνια, όπως έκαναν οι ΗΠΑ τον περασμένο αιώνα.
Ο Αμερικανός επισκέπτης στη Σαγκάη δεν μπορεί έτσι παρά να αναρωτηθεί: Με τι θα μοιάζει αυτός ο σινικός αιώνας στην Κίνα και τον υπόλοιπο κόσμο; Μπορεί το αδιαφανές και αυταρχικό πολιτικό σύστημα της χώρας να τιθασεύσει τις οικονομικές δυνάμεις που απελευθέρωσε ή μήπως η ευμάρεια κρύβει πολιτική ωρολογιακή βόμβα; Ισως πιο ανησυχητικό από όλα: Η ανερχόμενη Κίνα οδηγείται σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ, που ενστικτωδώς θεωρεί τον εαυτό της ως την παγκόσμια υπερδύναμη;
Υστερα από μια εβδομάδα στη Σαγκάη, φεύγω χωρίς να μπορώ να δώσω απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Ο νέος πλούτος στις παραλιακές πόλεις της Κίνας προκαλεί δέος και δικαιολογεί απόλυτα τις ιστορίες υπερβολής που θα έχετε ακούσει. Η εύθραυστη φύση του κινεζικού πολιτικού συστήματος είναι, όμως, και αυτή εμφανής, ενώ εκφράζεται μέσω της αβεβαιότητας για το μέλλον που εμφανίζει η ελίτ, επενδύοντας στο εξωτερικό και αποκτώντας διαβατήρια ξένων χωρών.
Η νέα Κίνα συνδυάζει την αλαζονεία με τον φόβο, κοιτώντας με αγωνία πίσω της καθώς τρέχει προς το μέλλον. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι υπενθυμίζουν στον επισκέπτη πόσο φτωχή είναι η χώρα, εκδηλώνοντας την υπερηφάνειά τους για την επιτυχία της, στην ίδια πρόταση. Παρότι το Πεκίνο εμφανίζεται ολοένα και πιο επιθετικό με τις γειτονικές του χώρες, η Κίνα επιμένει ότι δεν επιθυμεί να δημιουργήσει εχθρούς.
Η αμφισημία αυτή είναι έκδηλη στις κινεζικές εκτιμήσεις για τις ΗΠΑ. Η Αμερική αποτελεί αγαπημένο προορισμό φοιτητών και τουριστών, ενώ το ασταθές και αρπακτικό καπιταλιστικό σύστημα των ΗΠΑ προκαλεί τον θαυμασμό των Κινέζων. Ο ειδικός των δημοσκοπήσεων Βίκτορ Γιουάν, όμως, λέει ότι οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στον κατάλογο των «πιο επικίνδυνων εχθρών της Κίνας» τα εννέα από τα τελευταία δέκα χρόνια.
Η αντίθεση μεταξύ της ανερχόμενης Κίνας και της παρηκμασμένης Αμερικής ενισχύεται στην Εκθεση της Σαγκάης, αυτή τη γιορτή εθνικής αλαζονείας στις όχθες του ποταμού Χουανγκπού. Το κινεζικό περίπτερο παρουσιάζει ταινία, που συνοψίζει σε λίγα λεπτά την εκπληκτική ιστορία της κινεζικής ανάπτυξης των τελευταίων 30 ετών. Οι εντυπωσιακές εικόνες εναλλάσσονται με γνωμικά του Κομφούκιου, όπως «Ακολούθησε την καρδιά σου χωρίς να ξεφύγεις από τα όρια». Είμαι σίγουρος ότι όλοι οι Κινέζοι αντιλαμβάνονται το κρυφό μήνυμα: «Πρόσεχε! Υπάκουσε στο Κόμμα. Μην καταστρέψεις μία τόσο καλή στιγμή».
Στο σεμνό αμερικανικό περίπτερο, το βίντεο που καλωσορίζει τους επισκέπτες εμφανίζει ικανοποιημένους Αμερικανούς που «κακοποιούν» απλές κινεζικές προτάσεις. Το ειρωνικό πορτρέτο του αδαούς Αμερικανού δεν θα μπορούσε να είναι πιο εύστοχο.
Τα οφέλη και τα όρια της κινεζικής ευμάρειας αποκαλύφθηκαν σε σειρά συζητήσεων, τις οποίες διοργάνωσε η Επιτροπή των 100, ομάδα Κινεζο-Αμερικανών επιστημόνων. Τζαμαϊκανο-Αμερικανός μόνιμος κάτοικος Κίνας εξήρε τις «χρηστικές» αξίες του συστήματος, παραδεχόμενος ωστόσο ότι αυτό στερείται ψυχής. Κινέζος αναλυτής εξέφρασε φόβους για ενδεχόμενη «κρίση νομιμοποίησης» του κόμματος, ικανής να προκαλέσει εξωτερικό πόλεμο ή ακόμη και εμφύλια σύρραξη. Κινέζος φοιτητής διαμαρτυρήθηκε για την έλλειψη αυτοπεποίθησης της Κίνας και δήλωσε την ανησυχία του για την εμμονή του πληθυσμού με το χρήμα.
Ισως για να πληρωθεί το πνευματικό κενό, η κυβέρνηση ευνοεί την εθνική υπερηφάνεια. Στο Νανκίν, επιβλητικό μνημείο θυμίζει τις σφαγές και λεηλασίες των Ιαπώνων το 1937, με γλαφυρές απεικονίσεις που σίγουρα εξοργίζουν τους Κινέζους επισκέπτες. Η δεξαμενή αντι-ιαπωνικών συναισθημάτων στην Κίνα εκδηλώθηκε πρόσφατα με βίαιες διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις της χώρας, ύστερα από ναυτική αντιπαράθεση στα ανοικτά της Θάλασσας της Νότιας Κίνας.
Η προοπτική σινο-αμερικανικής αντιπαράθεσης είναι το πιο περίπλοκο από όλα τα προβλήματα. Ο μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Τσινκχουά του Πεκίνου, Τζιανγού Γκουό, που έχει υπηρετήσει στον στρατό, υποστηρίζει ότι η χώρα πρέπει να ενισχύσει τις ναυτικές της δυνάμεις, για να προστατεύσει τα συμφέροντά της. Ο Αμερικανός θεωρητικός της ναυτικής ισχύος Αλφρεντ Μαχάν από τον 19ο αιώνα, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους Κινέζους επιτελείς. Το Πεκίνο, όμως, στρέφει με μεγαλύτερο ενδιαφέρον την προσοχή του σε μελλοντικά πεδία πολέμου, όπως το Διάστημα και τον κυβερνοχώρο.
Ο Σεν Ντιγκλί, επιφανής αμυντικός αναλυτής του Πανεπιστημίου Φουντάν στη Σαγκάη, υποστηρίζει ότι οι θεωρίες του ναυάρχου Μαχάν είναι ξεπερασμένες. «Η Κίνα πρέπει να πάει στο Διάστημα. Με ακτίνα λέιζερ από το Διάστημα, θα μπορούμε να καταστρέψουμε κάθε πλοίο στην επιφάνεια της θάλασσας. Αντί να ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ στην κατασκευή πλοίων ή αρμάτων μάχης, η Κίνα θα έπρεπε να αναπτύξει πιο προηγμένα όπλα, με στόχο τη δολιοφθορά των συστημάτων διοίκησης του εχθρού», λέει ο κ. Σεν.
Η εβδομάδα μου στο επίκεντρο του «σινικού αιώνα» με άφησε με αυτή την παράδοξη σκέψη: Οι ΗΠΑ έχουν πολλά να κερδίσουν από την κινεζική επιτυχία. Αν και οι Κινέζοι ηγέτες δεν αρέσκονται να το ακούνε, αυτό σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να ωθήσει την Κίνα προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας και της σταθερότητας. Η εναλλακτική λύση θα είναι μία άναρχη διάλυση, για την οποία κανείς δεν μιλάει, αλλά όλοι φοβούνται.
(H KAΘHMEPINH 31/10/2010)