Η σταλινική δικτατορία της αγοράς
της Κατερίνας Παρδάλη
Η Κίνα βρέθηκε στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια, κύρια εξαιτίας της οικονομικής της ανόδου. Αναφέρεται σαν ανερχόμενη υπερδύναμη, αντίπαλο δέος στις ΗΠΑ, οικονομικό «θαύμα». Αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού –και ζήλειας– των απανταχού νεοφιλελεύθερων καπιταλιστών.
Στην Ελλάδα, η Κίνα είναι στην επικαιρότητα λόγω της COSCO και των συνεχόμενων, εδώ και μήνες, απεργιών των εργαζόμενων στο λιμάνι του Πειραιά οι οποίοι αντιτίθενται στην ιδιωτικοποίηση του λιμανιού και το ξεπούλημά του. Ξεπούλημα που έγινε από τη ΝΔ και η νέα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ αρνείται να ακυρώσει.
Ο αγοραστής
Η συμφωνία με την COSCO δεν έγινε με κάποιους κινέζους καπιταλιστές, αλλά με το κράτος και το Κομουνιστικό Κόμμα Κίνας. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Κίνας, Χου Ζιντάο, ήρθε στην Ελλάδα το Νοέμβρη του 2008 για να κλείσει τη δουλειά. Μάλιστα, έγινε δεκτός με τιμές και χαρές από όλον τον πολιτικό κόσμο. Ακόμα και το «ταξικό» ΚΚΕ είχε πολύωρη συνάντηση μαζί του, την ίδια ώρα που οι λιμενεργάτες διαδήλωναν ενάντια στο ξεπούλημα –και την κατάλυση που αυτό συνεπαγόταν για τα εργασιακά τους δικαιώματα. Η Παπαρήγα έφτασε να δηλώσει: «Φταίει ο πωλητής και όχι ο αγοραστής», βγάζοντας λάδι το ΚΚΚ. Μόνη εξαίρεση υπήρξε ο ΣΥΡΙΖΑ που δεν πήγε στη δεξίωση υποδοχής, ενώ ο Αλ.Αλαβάνος κατάγγελλε το «ξεπούλημα των λιμανιών» και δήλωνε πως δεν θα πήγαινε ακόμα κι αν ερχόταν… ο ίδιος ο Μάο.
Η Κίνα σήμερα είναι η τρίτη οικονομία στον κόσμο. Κατάφερε τη μετάβαση από ένα κλειστό καθεστώς κρατικού καπιταλισμού (στη μαοϊκή περίοδο) να περάσει σε έναν εξαγωγικό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Με τη γρήγορη οικονομική της ανάπτυξη και τα φτηνά αγαθά που παράγει –διαδικασία που ελέγχεται από το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ)– η οικονομία της έφτασε τη Γερμανία και είναι σε απόσταση αναπνοής από την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
Η Κίνα δεν παράγει μόνο τα φτηνά αγαθά (ρούχα, παπούτσια κλπ) που κατακλύζουν τις αγορές της Δύσης. Είναι 1η χώρα και στην παραγωγή 100 βιομηχανικών αγαθών.
Η ένταξή της στον ΠΟΕ (Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου) το 2001 αποτέλεσε κομβικό σημείο στην εκτίναξη του κινέζικου καπιταλισμού, εξασφαλίζοντας μεγάλες επενδύσεις πολυεθνικών κολοσσών όπως η Μπόινγκ, η Μάικροσοφτ, η Μακ Ντόνελ Ντάγκλας κ.ά. Έχει συνδεθεί με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Συμμετέχει σε επιχειρήσεις σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, διεκδικώντας «εργασιακές σχέσεις τύπου Κίνας» (η COSCO είναι ένα παράδειγμα), ενώ «επιχειρεί» και σαν ιμπεριαλιστική δύναμη στην Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική (όπου έχει αναλάβει μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικά προγράμματα).
Άγριος καπιταλισμός
Η Κίνα ταυτόχρονα έχει ένα πολιτικό καθεστώς που αυτοαποκαλείται «κομμουνιστικό», παρά το γεγονός ότι η οικονομία της θυμίζει ακόμα και σε αστούς οικονομολόγους τον άγριο καπιταλισμό των αρχών του 19ου αιώνα.
Σε ερώτηση Ευρωπαίων δημοσιογράφων πριν λίγες μέρες στον ΥΠΕΞ Κίνας για το τι σοσιαλιστικό έχει η σημερινή Κίνα που ξεπερνάει σε επίπεδο κοινωνικών ανισοτήτων ακόμα και τις ΗΠΑ, αυτός απάντησε (Καθημερινή 15/9/09): «Η Κίνα οικοδομεί μια σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς. Ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της αναγνωρίζεται στον κεντρικό ρόλο του κράτους, τόσο στην ιδιοκτησία βασικών τομέων της οικονομίας, όσο και στο σχεδιασμό της. Η αγορά παίζει τον καθοριστικό ρόλο στην κατανομή των πόρων και της εργατικής δύναμης. Όπως είχε πει ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ, ο καπιταλισμός δεν είναι πια μονοπώλιο των καπιταλιστικών χωρών…»!
Στην πραγματικότητα, τίποτα που να θυμίζει κομμουνισμό δεν υπάρχει στην Κίνα, εκτός από το όνομα του ΚΚΚ, το οποίο διατηρεί το μονοπώλιο της εξουσίας στη χώρα.
Άγριος καπιταλισμός όμως υπάρχει σε όλα τα επίπεδα της ζωής.
Φτώχεια
Η οικονομική έκρηξη στην Κίνα δημιουργήθηκε με τη βάναυση καταστολή, τη φτώχεια και την υπερεργασία της εργατικής τάξης και των αγροτών: Οι απεργίες είναι παράνομες, οι διαφωνούντες συλλαμβάνονται και πολλές φορές δολοφονούνται. Απαγορεύεται η δημιουργία συνδικάτων και οποιασδήποτε μορφή συνδικαλιστικής ή πολιτικής οργάνωσης. Απαγορεύεται κάθε μορφή ελεύθερης έκφρασης. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών συνεχώς και γιγαντώνεται. Το 20% των κορυφαίων οικογενειών κερδίζει το 42% του συνολικού κρατικού εισοδήματος, ενώ το 20% των φτωχότερων μόνο το 6%.
Τα διψήφια νούμερα ανόδου του ΑΕΠ στην Κίνα δεν αντικατοπτρίστηκαν ποτέ και σε αυξήσεις στους μισθούς.
Οι εργαζόμενοι/ες συχνά εργάζονται 60 ή 70 ώρες την εβδομάδα και κερδίζουν λιγότερα από 70 δολάρια (περίπου το 1/10 του μέσου Ασιατικού μισθού). Από την άλλη, ο αριθμός των πλουσίων αυξάνει συνεχώς. Η μεγέθυνση των ανισοτήτων είναι ανάμεσα στις γρηγορότερες του κόσμου. Υπάρχουν 700.000.000 φτωχοί –το 47% του πληθυσμού– που ζουν με λιγότερα από δύο ευρώ την ημέρα και 300.000.000 πολύ φτωχοί που ζουν με λιγότερο από ένα ευρώ την ημέρα.
Το κράτος-πρόνοιας έχει καταργηθεί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας κάθε κρατική δαπάνη για την υγεία στην Κίνα έχει κοπεί τα τελευταία 20 χρόνια (το όνειρο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού εκεί γίνεται πραγματικότητα).
Περισσότεροι από 15.000 εργάτες, κάθε χρόνο, χάνονται σε εργατικά ατυχήματα, λόγω των χείριστων συνθηκών εργασίας. Το επίσημο πρακτορείο Xinhua ανέφερε 5.986 θανάτους στα ορυχεία μόνο για το 2005.
Για να διατηρηθεί αυτό το επίπεδο καταπίεσης, αδικίας και εκμετάλλευσης, στην Κίνα πραγματοποιούνται 7.000 θανατικές ποινές το χρόνο.
Καταπίεση
Η καταπίεση των γυναικών –τόσο στην οικογένεια όσο και στη δουλειά– γνωρίζει καινούργιες δόξες που θυμίζουν το καθεστώς πριν την κινέζικη επανάσταση του 1949. Το ίδιο και η καταπίεση των θρησκευτικών και των εθνικών μειονοτήτων.
Οι ταξικοί αγώνες και οι αντιστάσεις υπάρχουν στην Κίνα –παρά την καταστολή– ήδη από τη δεκαετία του ’80. Από τις αρχές του ’90 αυξάνονται με τρομερούς ρυθμούς. Η πρόσφατη οικονομική κρίση συνέβαλε στο ξέσπασμα των αγώνων σε όλο και μεγαλύτερη κλίμακα.
Ο αριθμός των «μαζικών περιστατικών» (όρος που χρησιμοποιεί το καθεστώς για τις απεργίες, τις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις) ανέβηκε από 10.000 το 1994, σε 87.000 το 2005. Το 2008 υπήρξαν 127.000 «μαζικά περιστατικά», ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2009, 58.000.
Οι εργαζόμενοι/ες–θύματα της κρίσης είναι τμήμα της νέας εργατικής τάξης που μετανάστευσε στις πόλεις τα χρόνια του «μπουμ» με ρυθμό 10 εκατομμύρια ετησίως. Τα κλεισίματα των εργοστασίων και η ανεργία στέλνουν πίσω στα χωριά κατά εκατομμύρια αυτούς τους εργαζόμενους (20 εκατ. το 2008 και 10 εκατ. στις αρχές της φετινής χρονιάς). Αυτή η ανάστροφη μετανάστευση μεταφέρει την εμπειρία των αγώνων των πόλεων στην επαρχία και δημιουργεί μια εν δυνάμει εκρηκτική κατάσταση και μέσα στους αγρότες.
Αγώνες
Αγώνες εξαιτίας της κρίσης έχουν ξεσπάσει ιδιαίτερα στις εξαγωγικές βιομηχανίες που βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Αλλά ξεσπούν πλέον και σε άλλους κλάδους (καθηγητές, οδηγοί ταξί κ.ά).
Ταυτόχρονα, οι φοιτητές έχουν επιστρέψει στις διεκδικήσεις –μετά από 20 χρόνια αδράνειας που ακολούθησε την εξέγερση και τη σφαγή της Τιενανμέν το 1989. Η κρίση τους έχει φέρει ξανά αντιμέτωπους με το καθεστώς, αφού οι προοπτικές να βρουν δουλειά συρρικνώνονται δραματικά, ενώ το κόστος των σπουδών απορροφά το 1/3 των εισοδημάτων των γονέων (για την εκπαίδευση ενός παιδιού).
Προς το παρόν, υπάρχουν διαχωρισμοί ανάμεσα στους ταξικούς αγώνες και τους αγώνες ενάντια στην εθνική, τη θρησκευτική ή τη σεξουαλική καταπίεση. Διαχωρισμοί ανάμεσα στους εργάτες πόλης και τους επαρχιακούς εργάτες. Διαχωρισμοί που καλλιεργεί το καθεστώς για να μπορέσει να επιβιώσει, δίνοντας επιλεκτικά κάποιες παραχωρήσεις. Τίποτα όμως δεν του εξασφαλίζει ότι αυτό θα μπορεί να το διαχειρίζεται για πάντα.
(δημοσιεύθηκε dea.org.gr 22.10.09)