της Alexandra A. Seno/ The New York Times -International Herald Tribune
«Ο καλλιτέχνης πρέπει να ακολουθεί τον δικό του δρόμο και αν υπάρχουν κανόνες, είναι αυτοί που μόνον ο ίδιος θέτει στον εαυτό του», γράφει ο Γκάο Ξινγκζάν/ Gao Xingjian, στον κατάλογο της έκθεσης των έργων του που παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην Γκαλερί Αλισον του Χονγκ Κονγκ. Ο Γκάο τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 2000, αλλά η σταδιοδρομία του καλύπτει δύο δρόμους καλλιτεχνικής έκφρασης, τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία.
Το παλιό και το καινούργιο
Στα 68 του χρόνια σήμερα είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο για τα μυθιστορήματα και τα θεατρικά έργα του, όμως στους ειδήμονες είναι θαυμαστός για τη δουλειά του στην παλιά κινεζική τέχνη της καλλιγραφίας, ζωγραφική με μελάνι πάνω σε ρυζόχαρτο. Και η ζωγραφική του έχει την ίδια ποίηση, διαύγεια και αφηγηματική δύναμη όπως η λογοτεχνία του. Η κύρια ενασχόλησή του εδώ και 5 χρόνια είναι η ζωγραφική. Η ψυχική και διανοητική ένταση του γραψίματος, του στοίχισε, προκαλώντας πολλά προβλήματα υγείας και δύο εγχειρήσεις ανοιχτής καρδιάς. Για τον Γκάο που ζει στο Παρίσι, τούτη ήταν η πρώτη φορά (μετά το 2003) που επισκέφθηκε το Χονγκ Κονγκ για την έκθεση, η οποία συμπεριελάμβανε δουλειά του των δύο τελευταίων χρόνων, ειδικά προορισμένων γι’ αυτήν. Για την Αλις Κινγκ, διευθύντρια της Γκαλερί Αλισον, σε αυτά τα έργα ο Γκάο, επικεντρώνεται στο αδιόρατο παιχνίδι του φωτός με τη σκιά πάνω σε επίπεδες επιφάνειες, οι οποίες δίνουν την ψευδαίσθηση ενός τρισδιάστατου βάθους. Τα έργα είναι καμωμένα στο μοναδικό αυτό στιλ που έχει κερδίσει τον θαυμασμό κριτικών και φιλότεχνων, σκηνές δραματικές, αποδοσμένες με τον τρόπο της παλιάς, κλασικής κινεζικής καλλιγραφίας. Παρότι ο Γκάο, σπούδασε στην Κίνα το ευρωπαϊκό σχέδιο και την ελαιογραφία, τώρα πια χρησιμοποιεί μόνο το μελάνι στην τέχνη του, αλλά πάνω σε δυτικό καμβά. Οι εικόνες του καλύπτουν σχεδόν όλη την επιφάνεια του χαρτιού και απηχώντας ίσως την άλλη ιδιότητά του, ως μυθιστοριογράφου, το κάθε έργο είναι μια εικόνα και η κάθε εικόνα μια ιστορία. Ενα έργο της έκθεσης με τίτλο «Πόλεμος», ξεχώριζε στην έκθεση ως μια ακριβή σύνοψη της ζωγραφικής τέχνης του Γκάο. Το κάτω μέρος ήταν ένα πλαγιαστό μαύρο τοπίο, σε ένα σχεδόν άσπρο, εκτυφλωτικό ορίζοντα, στον οποίο, η κορυφογραμμή του τοπίου εγγραφόταν με μικρές διακριτές πινελιές, ίσως δέντρα ή ίσως ορδές πολεμιστών. Το πάνω μέρος ήταν κυλιόμενα, βαριά γκρίζα σύννεφα, στο χρώμα της στάχτης, τα οποία έδιναν ένα δυσοίωνο αίσθημα στο έργο.
Ξεκίνησε και στα δύο μαζί, ζωγραφική και λογοτεχνία και όταν τα γραφτά του άρχισαν να δημοσιεύονται, τα εξώφυλλα των βιβλίων ήσαν ζωγραφικά έργα του. Και στην Ευρώπη, όπου εγκαταστάθηκε το 1987, φεύγοντας από την Κίνα, με τη ζωγραφική κέρδιζε τη ζωή του. Στην Κίνα είχε γίνει περσόνα νον γκράτα για ένα θεατρικό έργο του, που κριτικάριζε την πολιτική του Πεκίνου.
Γάλλος πολίτης
Πήρε τη γαλλική υπηκοότητα το 1997. Παρά το ότι υπήρξε ο μόνος γεννημένος στην Κίνα συγγραφέας που του απονεμήθηκε το Νομπέλ, με την αναγγελία της απονομής, η κινεζική κυβέρνηση συνεχάρη τη γαλλική, γιατί ένας πολίτης της κέρδισε Νομπέλ Λογοτεχνίας.
(αποσπάσματα από κείμενο. ελληνική μετάφραση kathimerini.gr 18-07-2008)