της Sonia Kolesnikov-Jessop/ The New York Times -International Herald Tribune
Πολλοί Κινέζοι καλλιτέχνες, θέλοντας να αναπτύξουν ένα προσωπικό στυλ μέσα στη συνεχώς μεταβαλλόμενη σύγχρονη κοινωνία τους, υιοθετούν το ύφος της αμερικανικής τέχνης ποπ, όπου μπολιάζουν στοιχεία του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Δημιουργούν τέχνη με κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο. Ο Ζενγκ Φανζί/ Zeng Fanzhi διακρίνεται ανέμεσά τους για την εσωστρέφεια της τέχνης του, η οποία συχνά αντανακλά την προσωπική του ζωή και τα αισθήματα· εάν εξ αρχής δεν αναπηδά από αυτά!
Η πορεία
Από τα κόκκινα φουλάρια, που στην παλαιότερη, αμιγή κομμουνιστική Κίνα ήταν σύμβολο επιτυχίας (κάτι που λαχτάρησε όταν ήταν παιδί, αλλά ποτέ δεν απόκτησε) έως τις διάσημες μασκοφορεμένες μορφές του, το κύριο υλικό του καλλιτέχνη τούτου είναι ο προσωπικός του κόσμος. Πρόσφατα, εγκαινιάστηκε στη Σιγκαπούρη μια μεγάλη αναδρομική της δημιουργίας του. Και ο ίδιος ο δημιουργός σε μια συνέντευξή του τόνισε ότι παρά τις επιδράσεις από τις πρόσφατες ιδεολογικές αλλαγές στην Κίνα, η δουλειά του παραμένει προσωπική. «Ποτέ δεν με ενδιέφερε η τέχνη μου να είναι σύμβολο πολιτικών ιδεών», είναι τα λόγια του.
Πρόσωπο σημαίνει αλλαγή και η συνεχής εσωτερική αλλαγή είναι το βασικό γνώρισμα της δουλειάς του Ζενγκ Φανζί. Τούτο σημαίνει ότι ανακαλύπτει συνεχώς στα πράγματα, που για χάρη τους δεν φοβάται να αφήσει πίσω του κατακτημένες ιδέες, τρόπους και μεθόδους. Την πορεία αυτή ακριβώς ιχνηλατεί η αναδρομική του «Ιδεαλισμός», στο Μουσείο Τέχνης της Σιγκαπούρης. Σε αυτήν έχουν επιλεγεί, όπως γράφει η Σόνια Κολένισκοφ Τζέσοπ στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», 36 έργα τα οποία θεωρήθηκαν αντιπροσωπευτικά όλης της δημιουργίας του από το 1991, όταν αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών έως σήμερα· εμπεριέχονται και ολοκαίνουργια έργα που παρουσιάζονται δημόσια για πρώτη φορά.
Γεννημένος στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης στην επαρχία Χουμπέι το 1969, ακολούθησε την κλίση του στη ζωγραφική, με την παρότρυνση και των γονιών του που ήθελαν έτσι να τον κρατήσουν μακριά από τους δρόμους. Στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Χουμπέι μελέτησε τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, ο οποίος σημάδεψε τη δουλειά του όπως φαίνεται και από το έργο της αποφοίτησής του «Τρίπτυχο νοσοκομείου, Νο 1», με τα πυρακτωμένα χρώματα τα οποία δεν διέφυγαν της προσοχής του Κινέζου κριτικού τέχνης Λι Ξιαντίνγκ. Επέλεξε να συμπεριληφθεί στην έκθεση του Χονγκ Κονγκ «Η νέα τέχνη της Κίνας, μετά το 1989», η οποία είχε αποφασιστική σημασία για τη γνωριμία τού έξω κόσμου με τους νέους Κινέζους καλλιτέχνες. Το 1993 μετακόμισε στο Πεκίνο όπου η εργασία του βρήκε αληθινή ανταπόκριση. «Στο παρελθόν», λέει ο ίδιος, «οι άνθρωποι χαμογελούσαν συγκαταβατικά, από μέσα τους, νομίζοντας ότι είμαι τρελός». Παρά τούτο, η εσωστρέφειά του τον εμπόδιζε να κάνει φίλους στην πρωτεύουσα και η μοναξιά και η απόσταση έγιναν τα θέματα της νέας δουλειάς του. Αυτή η δουλειά είναι η διάσημη σειρά με τις μασκοφόρες φιγούρες, «Μάσκες», ο γενικός τίτλος, καλοντυμένοι αστοί μεγαλουπόλεων οι οποίοι φορούν στα πρόσωπά τους μάσκες και μέσα από αυτές κοιτάζουν έξω με άδειο και ανέκφραστο βλέμμα.
«Οταν όλοι θέλουν να μοιάζουν επιτυχημένοι, καταλήγουν να μοιάζουν ψεύτικοι και αυτό δείχνω με τις “Μάσκες” όπου όσο πιο έντονα είναι τα χρώματα, τόσο πιο ζωντανά φαίνεται το ψέμα τους», έχει ο ίδιος πει. Η σειρά τούτη που διήρκεσε 6 χρόνια, από το 1994 ώς το 2000, έκανε διάσημο τον Φανζί –ένα έργο του πουλήθηκε στου «Κρίστι», στο Χονγκ Κονγκ, αντί 816 χιλιάδων δολαρίων το 2006– αλλά και τον φυλάκισε σε μια ταμπέλα.
Το 1999 άρχισε να ζωγραφίζει μορφές χωρίς μάσκες και από το 2004 χρησιμοποιεί ελικοειδείς πινελιές στα πορτρέτα του εκ των οποίων πέντε παρουσιάζονται στην έκθεση της Σιγκαπούρης, ο Καρλ Μαρξ, ο Ενγκελς, ο Λένιν, ο Στάλιν και ο Μάο.
Από τον εξπρεσιονισμό στις ρίζες
Μολονότι ξεκίνησε επηρεασμένος από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, ο Φανζί επιστρέφει από το τέλος της δεκαετίας του 1990, στις ρίζες του, στην κινεζική τέχνη, ιδιαίτερα τη ζωγραφική της δυναστείας Σονγκ. «Τα πιο πρόσφατα έργα του», όπως λέει ένας από τους γνώστες της δημουργίας του, «συνδυάζουν την καλλιγραφία με μια ρομαντική αντίληψη για τον άνθρωπο και τη σχέση του με τη φύση».
(αποσπάσματα από κείμενο. ελληνική μετάφραση kathimerini.gr 22-06-2007)